Banki w Polsce

FAQ

1. Co to jest Rozporządzenie BMR?

Rozporządzenie BMR to dokument przyjęty w 2018 roku przez Parlament Europejski i Radę UE, który określa zasady opracowywania wskaźników referencyjnych, a także ramy działania administratorów stawek referencyjnych, podmiotów dostarczających dane oraz podmiotów wykorzystujących stawki w produktach finansowych.

Pełną treść BMR można znaleźć tutaj:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32016R1011&from=EN

2. Czy WIBOR jest zgodny z Rozporządzeniem BMR?

Tak. Metoda opracowywania WIBOR spełnia wszystkie warunki wymagane przez unijne rozporządzenie BMR. Zgodnie z wymogami BMR administrator WIBOR, czyli GPW Benchmark, 16 grudnia 2020 r. uzyskał od Komisji Nadzoru Finansowego zezwolenie na prowadzenie działalności oraz został wpisany do właściwego rejestru ESMA (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych). Działalność ta podlega nadzorowi KNF.

O zgodności WIBOR z unijnym rozporządzeniem przypomniała w grudniu 2022 r. Komisja Nadzoru Finansowego w specjalnym oświadczeniu:
https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=80486&p_id=18.

3. Czy istnieją podstawy prawne do kwestionowania WIBOR-u?

Nie. Proces wyznaczania WIBOR jest dokonywany przez niezależny, niepowiązany z bankiem podmiot (administratora – GPW Benchmark), który podlega nadzorowi KNF. Komisja potwierdziła zgodność WIBOR-u z wymogami prawa. Dlatego nie ma podstaw do kwestionowania indeksu WIBOR ani umów odwołujących się do tego wskaźnika.

4. Czy WIBOR jest podatny na manipulacje?

Nie. W przypadku WIBOR-u, proces ustalania i przekazywania danych na potrzeby jego ustalania podlega ścisłym procedurom i jest jednym z najbardziej kontrolowanych procesów, jakie funkcjonują na polskim rynku finansowym. Nigdy dotąd nie stwierdzono przypadków manipulacji WIBOR-em.

5. Jakie wymogi musi spełniać administrator WIBOR?

Zgodnie z BMR administrator musi posiadać odpowiednią strukturę organizacyjną, system kontroli wewnętrznej, poddawać się cyklicznym audytom zewnętrznym oraz ustanowić odpowiednie procedury badania jakości danych służących do wyznaczania wskaźnika referencyjnego. Jakość danych jest zapewniana m.in. poprzez wykorzystanie – oprócz danych z rynku bazowego – również przetworzonych metodami statystycznymi (interpolacja/ekstrapolacja) danych identyfikujących transakcje z tzw. terminów niefixingowych oraz danych osadzonych w realiach gospodarczych rynków powiązanych z rynkiem bazowym. O wymogach tych przypomniała w grudniu 2022 r. Komisja Nadzoru Finansowego w specjalnym oświadczeniu:
https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=80486&p_id=18.

Warto też zaznaczyć, że od 22 marca 2019 r. WIBOR ma status „kluczowego wskaźnika referencyjnego” na podstawie art. 20 ust. 1.b) BMR, czyli jest wskaźnikiem pełniącym kluczową funkcję na rynku jednego z państw członkowskich. Oznacza to między innymi, że do WIBOR-u ma zastosowanie szczególny reżim prawny, polegający na wyższych wymogach, które musi spełnić zarówno administrator, jak i banki przekazujące dane oraz na większych uprawnieniach KNF jako organu nadzoru w stosunku do takiego wskaźnika.

Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

6. Jak opracowywana jest stawka WIBOR?

Stawka WIBOR ustalana jest podczas fixingu. Fixing odbywa się w każdy dzień roboczy o godz. 11:00. Zgłaszane są wtedy stopy procentowe dla pożyczek między bankami. Wyciąga się z nich średnią i to stanowi bazę dla stawki WIBOR.

Rozporządzenie BMR mówi, że jeśli są dostępne dane o transakcjach udzielania pożyczek między bankami, to należy brać je pod uwagę w pierwszej kolejności. Najpierw sprawdza się więc, czy były takie transakcje wśród uczestników fixingu. Jeśli ich nie ma, administrator wymaga sprawdzenia, czy występują transakcje z dużymi podmiotami finansowymi. Jeśli nie ma także takich transakcji, bierze się pod uwagę tzw. kwotowania wiążące banków-panelistów uczestniczących w fixingu. Każdy panelista zobowiązany jest w każdym dniu fixingu dostarczyć kwotowania modelowe – wyliczone zgodnie z wyznaczonymi przez GPW Benchmark zasadami – oraz kwotowania wiążące. W przypadku braku transakcji, na podstawie których może być wyliczone kwotowanie modelowe, administrator w obliczaniu fixingu wykorzysta kwotowania wiążące. Kwotowania wiążące to wartości oprocentowania, po jakich każdy bank gotowy jest zawrzeć transakcję na każdy z terminów fixingowych. Kwotowania składają się z ceny bid (WIBID) i ceny offer (WIBOR). Administrator określa maksymalną różnicę pomiędzy ceną WIBID i WIBOR. W ciągu 15 minut po fixingu każdy uczestnik fixingu zobowiązany jest, na żądanie innego uczestnika fixingu, do zawarcia transakcji po cenach wskazanych w kwotowaniu wiążącym. Odmowa zawarcia transakcji podlega natychmiastowemu raportowaniu do administratora.

Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

7. Czy w ramach kwotowań wiążących banki mogą zgłaszać dowolne ceny?

Nie. Administrator WIBOR, czyli GPW Benchmark, wydał rekomendację, która wyraźnie określa zasady obowiązujące przy wyznaczaniu kwotowania wiążącego. Kwotowanie wiążące składa się z bazy i korekty. Bazę stanowi przyjęta w danym banku metoda analityczna korzystająca z danych ilościowych. Korekta polega na zastosowaniu opartej o bieżącą ocenę sytuacji rynkowej oceny eksperckiej w celu skorygowania wartości bazy. Zastosowanie korekty odbywa się w ramach przyjętych procedur i podlega raportowaniu.

Przekazywane kwotowania są weryfikowane przez GPW Benchmark, a cały proces odbywa się pod nadzorem KNF. Wszelkie naruszenia BMR, regulacji GPW Benchmark lub wewnętrznych regulacji danego banku powodują konieczność przedstawienia wyjaśnień przed nadzorcą.

Dokładne regulacje, specyfikacje i procedury związane z wyznaczaniem WIBOR, a także wyjaśnienie podstawowych pojęć można znaleźć tutaj: https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja oraz tutaj: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A.

8. Czy WIBOR odzwierciedla dokładny koszt pozyskiwania finansowania przez bank?

Nie. WIBOR nie obrazuje kosztu pozyskiwania przez bank finansowania ogółem i nie odzwierciedla ceny pozyskiwania wkładów od klientów detalicznych i firmowych. Rozporządzenie BMR nie wymaga, aby wskaźnik referencyjny miał odpowiadać kosztom finansowania banku czy średnim kosztom finansowania banków. WIBOR jest bazową, hurtową ceną sprzedaży pieniądza. Ta cena bazowa jest wartością uśrednioną. Nie oznacza ona jednak, że każda pojedyncza pożyczka na rynku międzybankowym jest oprocentowana według WIBOR-u. Dla danego banku i danej transakcji na rynku międzybankowym cena może być od tej wartości niższa lub wyższa.

9. Czy WIBOR opiera się tylko na transakcjach międzybankowych?

Nie. Rozporządzenie BMR nie wymaga, aby wskaźniki stopy procentowej opierały się wyłącznie na transakcjach. Brak wystarczającej liczby transakcji w danym momencie nie oznacza, że wskaźnika nie można opracowywać. Niską liczbę transakcji trzeba zrównoważyć zwiększeniem wymogów i kontroli w zakresie danych innych niż dane transakcyjne.

10. Z czego wynika różnica między poziomem stopy referencyjnej NBP a WIBOR-em?

Podmiotem, który decyduje o wysokości rynkowej stopy procentowej, jest bank centralny. W Polsce za ustalanie podstawowych stóp procentowych odpowiada, działająca w ramach NBP, Rada Polityki Pieniężnej. Stopy procentowe wyznaczane przez NBP są głównym źródłem odniesienia dla określenia ceny pieniądza.

Wychodząc od poziomu stóp ustalanych przez NBP, WIBOR mierzy stopę pożyczek międzybankowych na poszczególne terminy. Terminowy charakter stóp WIBOR oznacza, że terminy fixingowe takie jak 3M (trzy miesiące) i 6M (sześć miesięcy) kształtują się zazwyczaj powyżej stopy referencyjnej NBP. Jeśli rynek oczekuje dalszych zmian stóp, WIBOR – przewidując przyszłe zmiany – może znacznie różnić się od bieżącego poziomu stóp procentowych.

Niezależnie jednak od tych różnic, WIBOR jest silnie powiązany ze stopą referencyjną NBP, którą kodeks cywilny uznaje za najbardziej wiarygodne odniesienie do ceny pieniądza. To właśnie w oparciu o stopę referencyjną NBP ustala się odsetki ustawowe czy odsetki maksymalne. W konsekwencji tego powiązania WIBOR jest wskaźnikiem stabilnym i bardziej odpornym na zawirowania rynkowe niż wskaźnik, który opierałby się wyłącznie na danych z depozytów z określonego źródła.

11. Kto zarabia na WIBOR?

WIBOR jest stawką referencyjną i odzwierciedla stan danego rynku w danym dniu. Dany bank, stosując WIBOR w umowie z klientem, nie realizuje dodatkowej marży. Bank, zgodnie z obowiązkiem nałożonym przez unijne Rozporządzenie BMR, stosuje wskaźnik jako punkt odniesienia (bazę), do której dodaje marżę wskazaną w umowie. Baza ta pozostaje zaś na dany dzień ustalona przez niezależny i nadzorowany podmiot – administratora. Administratorem WIBOR jest GPW Benchmark – spółka zależna Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, nadzorowana przez KNF.

12. Kto kontroluje WIBOR?

Ocena poprawności WIBOR i zgodności z przepisami prawa została przeprowadzona z pozytywnym wynikiem przez Komisję Nadzoru Finansowego. Każdy wskaźnik opracowywany przez administratora wpisanego do publicznego rejestru administratorów w Unii Europejskiej (ESMA) jest zgodny z BMR. Warunkiem wydania administratorowi licencji na prowadzenie działalności było zatwierdzenie przez KNF metody i zasad opracowywania tzw. fixingu stawki referencyjnej. Bank przekazuje jedynie dane, które są wykorzystywane przez administratora, w procesie wyznaczania WIBOR. Działalnie to jest w pełni legalne i podlega kontroli KNF, a zakres i sposób przekazywania danych jest wymuszony przez administratora, czyli spółkę GPW Benchmark pośrednio kontrolowaną przez Skarb Państwa.

13. Czy Bank odpowiada za WIBOR i jego zgodność z BMR?

Nie. Istotą reformy wskaźników referencyjnych, której efektem jest rozporządzenie BMR, było wprowadzenie jasnego podziału ról i odpowiedzialności w zakresie tworzenia i stosowania wskaźnika referencyjnego. Administrator odpowiada za zdefiniowanie, czym jest dany wskaźnik (tj. co dokładnie ma mierzyć) oraz określenie metody (czyli w jaki sposób dany wskaźnik ma być ustalany), a następnie za ustalanie i publikowanie wskaźnika zgodnie z przyjętą definicją i metodą. Aby administrator mógł wykonywać taką działalność, a banki stosować jego wskaźnik w umowach, administrator musi dostać zgodę organu nadzoru oraz być wpisanym do publicznego rejestru administratorów Unii Europejskiej. W Polsce takie zezwolenie oraz wpis do rejestru uzyskała spółka GPW Benchmark. Zatem pełna odpowiedzialność za WIBOR spoczywa po stronie administratora – GPW Benchmark.

Banki w procesie wyznaczania WIBOR pełnią jedynie rolę uczestników fixingu, czyli podmiotów dostarczających dane. Poprzez stosowanie WIBOR-u w umowach z klientami, są także jego użytkownikiem. Nie należy do kompetencji banków analiza, czy dany wskaźnik jest zgodny z BMR lub czy dany administrator oraz jego wskaźniki spełniają wymogi prawa. Kompetencje te posiada bowiem organ administracji publicznej, który czuwa nad przestrzeganiem przepisów prawa.

14. Dlaczego planuje się zastąpienie WIBOR przez WIRON?

Planowane przez Narodową Grupę Roboczą ds. reformy wskaźników referencyjnych zastąpienie WIBOR-u WIRON-em wynika z chęci dostosowania się do najnowszych, międzynarodowych trendów w zakresie preferowania wskaźników referencyjnych opartych o depozyty jednodniowe – w tych terminach bowiem liczba zawieranych transakcji jest zazwyczaj największa. W opinii Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników referencyjnych właśnie takie wskaźniki są obecnie najlepszym narzędziem do stosowania w produktach finansowych.

Należy zauważyć, że rynek finansowy zmienia się na przestrzeni lat. Dlatego naturalnym jest, że wskaźniki referencyjne, które się do tego rynku odnoszą, podlegają ewolucji. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z zastępowaniem dotychczasowych wskaźników przez nowe. Taka sytuacja miała już w przeszłości miejsce w przypadku dolara, funta angielskiego, franka szwajcarskiego czy jena.

15. Czy to banki zdecydowały o wprowadzeniu nowego wskaźnika referencyjnego?

Nie. Zastąpienie WIBOR-u nowym wskaźnikiem nie jest decyzją banków. Zmiana ma dostosować wskaźniki referencyjne w Polsce do trendów międzynarodowych. Decyzja o ewentualnym wycofaniu WIBOR-u będzie podejmowana przez jego administratora – GPW Benchmark.

16. Kto i w jaki sposób wyznaczy wskaźnik zastępujący WIBOR?

Uczyni to Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych, działający przy KNF. We wrześniu 2022 roku Komitet zaakceptował Mapę Drogową procesu zastąpienia WIBOR przez indeks WIRON.

Podstawowym źródłem informacji na temat planowanej likwidacji WIBOR jest strona internetowa Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego https://www.knf.gov.pl oraz strona GPW Benchmark https://gpwbenchmark.pl/.

17. W jaki sposób nastąpi zamiana WIBOR na WIRON w trwających umowach?

Zastąpienie WIBOR-u w relacji z danym klientem będzie następowało albo zgodnie z postanowieniami umowy, albo na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów, które najprawdopodobniej wskaże WIRON jako zamiennik WIBOR-u. Do rozpoczęcia procesu zamiany dojdzie jednak dopiero wtedy, gdy administrator bądź KNF oficjalnie ogłosi zamiar likwidacji WIBOR.

18. Jak długo banki będą mogły stosować WIBOR?

Prawidłowe stosowanie WIBOR-u w umowie będzie miało miejsce dopóki jego administrator – GPW Benchmark – będzie publikował wskaźnik i nie utraci wymaganego zezwolenia KNF. Decyzja o zaprzestaniu publikacji wskaźnika WIBOR jest zależna wyłącznie od administratora i nadzorcy.

19. Kiedy może nastąpić koniec publikacji wskaźnika WIBOR?

Zgodnie z Mapą Drogową, opublikowaną we wrześniu 2022 roku przez Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych działający przy KNF, zaprzestanie publikacji WIBOR-u nastąpi prawdopodobnie na początku 2025 roku. Jednak ani zaprzestanie publikacji WIBOR, ani data takiego zaprzestania nie są jeszcze potwierdzone. Dokładna data likwidacji WIBOR zostanie prawdopodobnie wskazana w oficjalnym oświadczeniu administratora WIBOR, tj. GPW Benchmark.

Podstawowym źródłem informacji na temat planowanej likwidacji WIBOR jest strona internetowa Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego https://www.knf.gov.pl oraz strona GPW Benchmark https://gpwbenchmark.pl/.

20. Czy moja rata kredytu będzie niższa, gdy nastąpi zamiana WIBOR-u naWIRON?

Odpowiedź na to pytanie nie jest teraz możliwa. Oba wskaźniki różnią się od siebie. WIBOR opiera się na depozytach terminowych, WIRON – na depozytach jednodniowych. Nie wiadomo, jakie będą wysokości tych indeksów w chwili planowanego zastąpienia WIBOR-u WIRON-em. Nie wiadomo też zatem, czy zamiana na WIRON spowoduje obniżenie oprocentowania. Skutki zmiany wskaźnika mogą kształtować się różnie.

Warto przypomnieć, że obniżenie oprocentowania nie jest uznaną przez BMR przesłanką zamiany wskaźnika referencyjnego. Zarówno BMR, jak i przepisy krajowe, przewidują możliwość zastosowania tzw. korekty, czyli wartości korygującej wysokości wskaźnika zastępującego WIBOR. Taka korekta służyłaby zapewnieniu, że skutki ekonomiczne zamiany byłyby możliwie neutralne. Ewentualna korekta zostanie wskazana w Rozporządzeniu Ministra Finansów.

21. Kiedy banki wprowadzą do oferty kredyty oparte o WIRON?

Każdy bank będzie podejmował takie decyzje indywidualnie. Pytania dotyczące obowiązujących umów, a także szczegółów przyszłej oferty należy kierować do poszczególnych banków.

1. Co to jest wskaźnik WIBOR?

2. Kto jest administratorem wskaźnika WIBOR?

3. Czy WIBOR jest zgodny z prawem?

4. Kto i dlaczego planuje zastąpić wskaźnik WIBOR wskaźnikiem WIRON?

5. Kto i w jaki sposób wyznaczy wskaźnik zastępujący WIBOR w zawartych już umowach?

6. Gdzie znajdę szczegółowe informacje na temat planowanej likwidacji WIBOR oraz wprowadzenia wskaźnika WIRON?

FAQ