Jaka jest rola banków w gospodarce?

Po co są potrzebne banki? W jaki sposób system bankowy wpływa na naszą gospodarkę? Zacznijmy od tego, że banki mają kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego i stabilności systemy finansowego. Działalność banku wybiega daleko poza znane nam wszystkim usługi finansowe.

Dobrze rozwinięty i skuteczny sektor bankowy sprzyja efektywnemu alokowaniu kapitału, wzrostowi inwestycji i tworzeniu bogactwa w gospodarce. Zapewnia finansowanie, obsługę transakcji, zarządzanie ryzykiem oraz świadczenie usług doradczych dla firm i osób prywatnych.

Ciekawostka:

Tradycja polskiej bankowości sięga już XV wieku. To właśnie wtedy w Krakowie powstawały pierwsze domy bankowe. W wieku XVI z inicjatywy Piotra Skargi założono Bank Pobożny, który udzielał niskooprocentowanych pożyczek pod zastaw drobnych nieruchomości. Natomiast w wieku XVIII dużego znaczenia nabrały domy bankowe mieszczące się w Warszawie. Domy bankowe udzielały również pożyczek królom polskim i miastom, a także pośredniczyły w zaciąganiu pożyczek w bankach petersburskich i wiedeńskich*.

*Ireneusz Kras Ewolucja polskiego systemu bankowego

Funkcje banków

Najważniejsze funkcje banków związane są z ich działalnością komercyjną, czyli udzielaniem kredytów, czy przyjmowaniem depozytów. Zakres działalności tych instytucji finansowych jest jednak dużo szerszy, ponieważ odgrywają jedną z kluczowych ról w procesie stymulowania gospodarki. Podstawowe funkcje sektora bankowego w Polsce to:

• Finansowanie gospodarki i przedsięwzięć rozwojowych,
• Obsługa krajowych, regionalnych i sektorowych programów gospodarczych i społecznych,
• Udzielanie gwarancji, kredytów kupieckich i inwestycyjnych przedsiębiorstwom, które pozwalają większym i mniejszym firmom na zachowanie płynności finansowej, realizowanie nowych projektów i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań.
• Finansowanie nowych przedsiębiorstw i wspieranie początkujących przedsiębiorców,
• Udział w restrukturyzacji i prywatyzacji firm.
• Udzielanie kredytów i pożyczek (w tym kredytów hipotecznych) klientom indywidualnym.
• Pośrednictwo w obrocie papierami wartościowymi oraz emisja bankowych papierów wartościowych.
• Bezpieczne gromadzenie środków klientów na rachunkach bieżących oraz na lokatach i rachunkach oszczędnościowych.
• Banki odgrywają dużą rolę w edukowaniu i zachęcaniu klientów do systematycznego i długoterminowego oszczędzania (w tym na emeryturę w ramach Indywidualnych Kont Emerytalnych i Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego).

Biorąc pod uwagę to, że większa część finansowania gospodarki pochodzi od banków, to można z całą pewnością stwierdzić, że bez nich nie byłoby możliwe realizowanie ważnych i strategicznych przedsięwzięć gospodarczych i społecznych. Oznacza to, że banki przyczyniają się w dużej mierze do wzrostu gospodarczego, wzrostu PKB i rozwoju gospodarczego w długoletniej perspektywie.

Bez banków i dodatkowego pieniądza w obiegu gospodarka przestałaby się rozwijać i nie byłaby konkurencyjna na tle innych krajów. W razie zapaści gospodarki należałoby się spodziewać szybkiego wzrostu stopy bezrobocia i zubożenia społeczeństwa.

Banki to również pionierzy cyfryzacji i nowych rozwiązań technologicznych. Współpracują też z państwem przy uszczelnianiu systemu podatkowego i przy wykrywaniu procesu prania pieniędzy, tworząc procedury AML (Anti-Money Laundering).

Warto też zaznaczyć rolę banków, jako solidnych pracodawców, którzy zatrudniają wykwalifikowaną kadrę  z możliwością dalszego rozwoju.

Banki w Polsce odgrywają kluczową rolę w całym systemie finansowym. Dysponują silnymi kapitałami własnymi, sprawnością w absorpcji środków unijnych i imponującą dynamiką oszczędności klientów. Charakteryzuje je również wysokiej jakości portfel kredytowy, sprawna infrastruktura i wysoki poziom cyfryzacji. Cieszą się zaufaniem społeczeństwa, czego dowodem jest wysoki poziom ubankowienia Polaków.

Rodzaje banków

Zgodnie z Ustawą Prawo Bankowe uwzględnia podział banków w Polsce względu na formę prawną podział banków, czyli:

• banki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe);

• banki spółdzielcze (spółdzielnie);

• banki w formie spółek akcyjnych.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę rodzaj i zakres działalności, to dzielimy banki na:

• bank centralny, który jest m.in. odpowiedzialny za funkcjonowanie całego systemu bankowego,
• banki komercyjne (uniwersalne i specjalistyczne) świadczące usługi dla ludności i przedsiębiorstw (nastawione na zysk),
• banki spółdzielcze, które również świadczą usługi bankowe (nienastawione na zysk).

Najczęściej na rynku w Polsce (a także w Europie) spotykamy banki uniwersalne, które oferują szeroki zakres usług bankowych, inwestycyjnych i ubezpieczeniowych dla różnych klientów, w tym osób fizycznych, małych i średnich przedsiębiorstwa (MŚP), dużych korporacji oraz różnych instytucji. Oferują różnorodne usługi, takie jak konta osobiste i firmowe, kredyty hipoteczne i konsumenckie, pożyczki, usługi inwestycyjne, zarządzanie majątkiem, ubezpieczenia oraz produkty związane z rynkiem kapitałowym.

Banki hipoteczne specjalizują się w udzielaniu kredytów hipotecznych, których zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości. Może to być kredyt na zakup mieszkania, domu, działki budowlanej lub na remont i modernizację istniejącej nieruchomości. Dzięki zabezpieczeniu klienci mogą liczyć na atrakcyjne warunki kredytów hipotecznych, często z niższym oprocentowaniem niż w przypadku innych rodzajów kredytów konsumenckich. Kapitał oraz odsetki można spłacać nawet przez 30-35 lat, co pozwala na rozłożenie spłaty na dogodne raty.

Banki inwestycyjne oferują szeroki zakres usług doradczych w zakresie inwestycji, obejmujących strategie inwestycyjne, alokację aktywów, zarządzanie ryzykiem, strategie podatkowe i inne aspekty finansowe. Zaangażowane są również w emisję i obrót papierami wartościowymi na rynku kapitałowym, (akcje, obligacje, instrumenty pochodne, fundusze inwestycyjne).

Oferują usługi dla firm, takie jak fuzje i przejęcia, emisje akcji i obligacji, zarządzanie ryzykiem walutowym i rynkowym oraz inne usługi finansowe dostosowane do potrzeb przedsiębiorstw. Banki inwestycyjne zarządzają też portfelami inwestycyjnymi dla klientów indywidualnych oraz instytucji, tworząc strategie inwestycyjne zgodne z celami i profilami ryzyka klientów.

Banki spółdzielcze to instytucje finansowe o zasięgu lokalnym, które działają na zasadzie spółdzielczej własności i zarządzania, co oznacza, że są własnością ich członków spółdzielni i działają na rzecz ich interesów. Głównym celem banków spółdzielczych jest dostarczanie usług bankowych lokalnym społecznościom i wspieranie ich rozwoju ekonomicznego. Są to konta osobiste i firmowe, kredyty, oszczędności, usługi płatnicze i inne.

Banki – korzystają z nich wszyscy

Chyba każdy z nas miał styczność z bankami, o czym świadczy chociażby wysoki poziom ubankowienia Polaków. Potwierdzają to również dane udostępnione przez Bank Światowy, z których wynika, że ponad 96% Polaków ma rachunek w banku, co oznacza wzrost o 26% w ciągu ostatniej dekady.

Jaką funkcję pełnią banki?

Banki odgrywają kluczową rolę we wspieraniu wzrostu gospodarczego, inwestycji, oszczędności oraz przepływu pieniądza w gospodarce, co ma istotne znaczenie dla stabilności i rozwoju całego systemu finansowego i gospodarczego. Oferują przy tym szeroki zakres usług bankowych dla różnych grup klientów, w tym osób fizycznych, firm oraz instytucji.

Bank centralny – najważniejszy bank systemu bankowego

W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski, który jest odpowiedzialny za polityki pieniężnej kraju i wsparcie rządu (a przede wszystkim ministra finansów) w realizacji strategii gospodarczej kraju.

Dodatkowa informacja:

Narodowy Bank Polski powołano dekretem z 15 stycznia 1945 roku, który stał się bankiem centralnym. W późniejszych latach jego rola ewoluowała, zwłaszcza w okresie transformacji ustrojowej. W 1989 r. opracowano nowe zasady działania NBP, który miał stać się nowoczesnym bankiem centralnym i nie mógł już prowadzić działalności komercyjnej.

Jaką rolę odgrywa Narodowy Bank Polski?

Podstawową rolą banku centralnego jest zazwyczaj utrzymanie stabilności cen poprzez kontrolę poziomu inflacji za pomocą narzędzi polityki monetarnej. W tym celu reguluje m.in. podaż pieniądza i decyduje o wysokości stóp procentowych.

Oprócz tego zarządza rezerwami walutowymi kraju. Rezerwy te mogą być wykorzystywane do stabilizacji kursu walutowego oraz w razie potrzeby do interwencji na rynkach walutowych w celu utrzymania stabilności kursu wymiany walut.

Bank centralny sprawuje również nadzór nad sektorem bankowym, monitorując stabilność i bezpieczeństwo systemu finansowego.

Usługi bankowe

Usługi bankowe mają na celu przede wszystkim efektywną alokację kapitału, która polega na przyjmowaniu depozytów (osobom, które chcą bezpiecznie ulokować swoje oszczędności) oraz udzielania kredytów z przyjętych środków (tym osobom i przedsiębiorstwom, które ich potrzebują). Zakres usług bankowych jest jednak dużo szerszy.

Podejście Polaków do oszczędzania i Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Big Info Monitor przeprowadził badanie „Twoje prognozy i plany finansowe Polaków na 2024 r.” W badaniu tym padło pytanie „Jakie zamierzasz podjąć działania w związku z finansami w tym roku?”, na które respondenci odpowiedzieli następująco:

• 39% ankietowanych odpowiedziało, że planuje oszczędzać,
• 26% planuje lepiej kontrolować wydatki,
• 20% planuje przegląd i zmniejszenie wydatków,
• 20% respondentów planuje również przygotować sobie poduszkę finansową.

Tymczasem analizy.pl podają, że w czwartym kwartale 2023 oszczędności polskich gospodarstw domowych powiększyły się o ponad 100 miliardów złotych, przekraczając tym samym poziom 2,25 bilionów złotych.

Z cyklicznego badania „Sytuacja na rynku consumer finance” opracowanego w październiku 2023 r. przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej wynika, że 39,5% Polaków trzyma pieniądze na lokatach bankowych.

Lokata i rachunek oszczędnościowy to najbezpieczniejsze formy lokowania pieniędzy, która zapewniają pewny, z góry określony zysk. Co więcej, pieniądze, które trzymamy w bankach, są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjnydo równowartości 100 tys. euro w każdym banku.

Pewnym problemem dla klientów może być podatek od dochodów kapitałowych w wys. 19%, który pomniejsza zysk z inwestycji.

Obsługa bieżącej działalności podmiotów gospodarczych i osób fizycznych

Banki obsługują osoby fizyczne i podmioty gospodarcze, oferując różnego rodzaju usługi. Do najważniejszych i najpopularniejszych z nich zaliczamy:

Banki oferują różne rodzaje kont bankowych, w tym konto osobiste (rachunek bieżący przeznaczony dla osób fizycznych), oszczędnościowe, firmowe, walutowe itp. Rachunek bieżący umożliwia przechowywanie pieniędzy, dokonywanie płatności, odbieranie wpłat, czy też zarządzanie finansami. Do konta przypisana jest z reguły karta płatnicza debetowa (i czasami kredytowa), która umożliwia dokonywanie płatności np. w sklepach, restauracjach, hotelach czy Internecie, a także wypłacanie gotówki z bankomatów.

Kolejny fundament działalności banków stanowią kredyty i pożyczki udzielane na określony procent. Są one przeznaczone dla osób fizycznych, firm i instytucji na realizację różnych cele, takie jak kredyty hipoteczne na zakupienie mieszkania (oprocentowanie zmienne lub oprocentowanie stałe), samochodu (kredyty samochodowe), inwestycje, konsumpcję, kapitał obrotowy dla firm itp.

Banki oferują różne produkty oszczędnościowe, takie jak lokaty terminowe, rachunki oszczędnościowe, konta emerytalne, które pozwalają klientom pomnażać swoje oszczędności i osiągać zyski z inwestycji.

Umożliwiają również swoim klientom korzystanie z bankowości elektronicznej i aplikacji mobilnych, co pozwala im wygodnie i bezpiecznie zarządzać swoimi finansami, sprawdzać stan konta, dokonywać płatności (np. z wykorzystaniem BLIK), przeprowadzać przelewy i inne operacje.

Niektóre banki oferują usługi inwestycyjne i doradcze, takie jak zarządzanie portfelem inwestycyjnym, doradztwo finansowe, analizy rynkowe i inne usługi dla klientów poszukujących sposobów pomnażania swojego kapitału.

Podsumowując: Banki odgrywają bardzo istotną rolę w rozwoju polskiej gospodarki. Jest to możliwe dzięki narzędziom i środkom finansowym, którymi dysponują. Chociaż banki są postrzegane przez pryzmat ich działalności komercyjnej, to warto podkreślić, że banki przyczyniają się również rozwoju gospodarczego. Dzięki bankom można realizować różnego rodzaju programy gospodarcze o zasięgu lokalnym lub ogólnokrajowym.  

Warto też podkreślić, że banki to instytucje zaufania publicznego, których działalność i funkcjonowanie reguluje ustawa Prawo Bankowe oraz inne przepisy. Podlegają też nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego.