III Kongres Wskaźników Referencyjnych – jak bezpiecznie przejść z WIBOR-u na WIRON?

Reforma wskaźników referencyjnych na świecie trwa od kilku lat, a w Polsce zdecydowanej dynamiki nabrała około połowy 2022 r. Nie jest to temat z pierwszych stron gazet, choć dotyczy on w zasadzie całej gospodarki. Reformę „odczują”, w różnym stopniu, zarówno biznesowi, jak i konsumenci produktów finansowych. Zagadnienia związane z tranzycją WIBOR-u na WIRON były główną osią III Kongresu Wskaźników Referencyjnych w Warszawie.

Z punktu widzenia sektora bankowego, co podkreślał Prezes Związku Banków Polskich Tadeusz Białek, kluczowe w tym roku jest wypracowanie rozwiązania konwersji tzw. legacy portfolio, czyli dostosowania wszystkich obecnie wykonywanych umów finansowych opartych o WIBOR do przejścia na stosowanie nowego wskaźnika referencyjnego WIRON. Sterująca reformą Narodowa Grupa Robocza ds. wskaźników (NGR) przygotowuje obecnie rekomendacje dotyczące dobrowolnej konwersji na nowy wskaźnik, a sektor, jak wskazał Białek, dąży do maksymalnego zwiększenia w umowach klauzul, które regulują ich funkcjonowanie po wygaśnięciu WIBOR-u (co ma nastąpić według zapowiedzi na początku 2025 r.). Docelowo ustawowy zamiennik wskaźnika referencyjnego – WIRON – z mocy prawa zastąpi wszystkie odniesienia w umowach i instrumentach finansowych do wskaźnika referencyjnego podlegającego likwidacji WIBOR.

W trakcie obrad wskazywano także na bardzo duże wyzwanie jakim jest pozyskanie społecznej świadomości reformy. Chodzi z jednej strony o aspekt edukacyjny i przekazanie sposobu funkcjonowania nowego kosztu pieniądza klientom detalicznym, a z drugiej o próby podważania dotychczasowej stawki referencyjnej WIBOR, w oparciu o zarzuty dotyczące samego wskaźnika.

Odnośnie do wpływu reformy na przeciętnego Kowalskiego w trakcie Kongresu omawiano m.in. kwestie konwencji odsetkowych w produktach finansowych. W związku z konstrukcją indeksu WIRON, który w przeciwieństwie do WIBOR-u uwzględnia wyłącznie zrealizowaną rzeczywistość ekonomiczną (tzw. backward looking), przy zawieraniu z klientami indywidualnymi nowych umów dla produktów w złotych z oprocentowaniem zmiennym NGR rekomenduje, na zasadzie dobrowolności, stosowanie wskaźnika WIRON 1M Stopa Składana w konwencji last reset. Zaletą tego rozwiązania dla konsumenta jest możliwość zapoznania się z wysokością oprocentowania przed rozpoczęciem okresu odsetkowego, co da czas na zgromadzenie należnych środków.

W kontekście formułowania zarzutów do istniejącej stawki WIBOR Prezes spółki GPW Benchmark, która opracowuje WIBOR na podstawie zezwolenia KNF w oparciu o regulacje UE, Zbigniew Minda podkreślał, że umowy kredytowe ze zmienną stawką oprocentowania, odsyłające do WIBOR-u, spełniają wszystkie konieczne kryteria: zrozumiałości, dostępności i weryfikowalności oraz obiektywności. Minda podkreślał, że KNF udzielił GPW Benchmark zezwolenia w drodze decyzji administracyjnej, stwierdzając tym samym zgodność metody wskaźnika WIBOR z rozporządzeniem BMR. Dodał, że z przepisów prawa oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że nie można w postępowaniu cywilnym podważyć decyzji administracyjnej: do sądu cywilnego nie należy rozstrzyganie o zgodności wskaźnika WIBOR z przepisami prawa, gdyż taka kompetencja jest przyznana przepisami unijnymi oraz przepisami prawa polskiego wyłącznie Komisji Nadzoru Finansowego. Do sądu cywilnego należy więc wyłącznie badanie „klauzuli zmiennego oprocentowania”, a nie „zgodności wskaźnika WIBOR z przepisami BMR”.

W trakcie innego z paneli Kongresu szefowie departamentów dużych polskich banków komercyjnych wskazywali, że kluczowe jest płynne przeprowadzenie reformy, a zbytni pośpiech w tej kwestii może skutkować większymi jej kosztami dla konsumentów, ponieważ banki będą musiały uwzględnić w wycenie swoich produktów i instrumentów ryzyka i pewne niedopasowania rynkowe wynikające z wczesnego etapu tranzycji. Podkreślali, że kluczowy jest rozwój rynku profesjonalnego (hurtowego) opartego o nową stawkę, co ułatwi oddolny rozwój rynku produktów detalicznych. Jak wskazywano, konieczne jest także uregulowanie kwestii przedpłat kredytów opartych o stałą stopę procentową, co ułatwiłoby rozwój tego segmentu rynku.

Według danych KNF aktywa sektora bankowego i SKOK, w których stosowany jest wskaźnik WIBOR, to ponad 1 bln zł (stan na koniec 2021 r.), a rynek instrumentów pochodnych opartych o WIBOR (dane z połowy 2022 r.) to ponad 3 bln zł, czyli tyle ile według wstępnych danych wyniósł PKB Polski w 2022 r.

III Kongres Wskaźników Referencyjnych, organizowany przez CEETA, odbył się w dn. 15-16 maja w Warszawie. Partnerem głównym Kongresu był Deloitte, partnerem GPW Benchmark, a patronat medialny nad wydarzeniem sprawował PAP Biznes. Wśród prelegentów znaleźli się także przedstawiciele m.in. Alior Bank, Banku Pekao, BGK, Bloomberga, BNP Paribas, EBOiR, ING Banku Śląskiego, ITMA, PKO, czy UKNF.