NBP: Kwestionowanie WIBOR jest bezpodstawne i generuje ogromne ryzyko systemowe dla gospodarki

20 września br. Komitet Stabilności Finansowej opublikował niezwykle istotny komunikat, potwierdzający pełną zgodność wskaźnika referencyjnego WIBOR z wymogami unijnego rozporządzenia BMR, z czym wiąże się brak podstaw prawnych do badania postanowień umowy kredytu, dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na WIBOR. KSF zwrócił również uwagę na możliwość zmaterializowania się poważnych, systemowych ryzyk dla całej gospodarki, nie tylko na poziomie krajowym ale i europejskim, wskutek usiłowania kwestionowania kluczowych wskaźników referencyjnych, wyznaczanych i stosowanych zgodnie z przepisami.

Poniżej publikujemy pełną treść komunikatu:

W obliczu utrzymywania się prób podważania prawidłowości stosowania wskaźnika referencyjnego WIBOR w postanowieniach umowy kredytu dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na tym wskaźniku referencyjnym oraz związanych z tym pytań prejudycjalnych skierowanych w maju 2024 r. przez Sąd Okręgowy w Częstochowie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) Komitet pragnie przedstawić opinię w tej sprawie.

Komitet podtrzymuje swoją ocenę, wyrażoną w komunikacie z grudnia 2022 r. i marca 2023 r., w kwestii braku podstaw prawnych do badania postanowień umowy kredytu dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku referencyjnym WIBOR na podstawie przepisów Dyrektywy 93/13[1].

WIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym w rozumieniu Rozporządzenia BMR[2]. Opracowywany jest przez administratora wpisanego do rejestru Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych na podstawie decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, która potwierdziła spełnienie wszystkich wymogów Rozporządzenia BMR w odniesieniu do wskaźników referencyjnych stóp procentowych.

Jednocześnie Komitet zauważa, że przepisy ustawy o kredycie hipotecznym, implementujące odpowiednią Dyrektywę UE[3], wskazują wprost, że jeśli strony nie ustaliły stałej stopy procentowej, to sposób ustalenia stopy procentowej kredytu określa się z zastosowaniem wskaźnika referencyjnego  w rozumieniu Rozporządzenia BMR. W ocenie Komitetu spełnione więc zostały wszelkie przesłanki określone przez prawo krajowe i europejskie, pozwalające na zastosowanie  wskaźnika referencyjnego WIBOR w umowach z klientami i nie ma podstaw do badania tych umów przez TSUE ani przez sądy powszechne na podstawie przepisów Dyrektywy 93/13.

Komitet wyraźnie podkreśla, że próby podważania wiarygodności wskaźnika WIBOR mogą prowadzić do materializacji ryzyka systemowego. Wskaźnik ten jest stosowany w znacznej części kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, a także wielu innych produktach finansowych, w niektórych obligacjach skarbowych i znakomitej większości obligacji nieskarbowych, wreszcie również na rynku instrumentów pochodnych OTC stopy procentowej, które są wykorzystywane na bardzo dużą skalę zarówno przez podmioty krajowe, jak i zagraniczne. Zakwestionowanie możliwości stosowania wskaźnika referencyjnego WIBOR prowadziłoby nie tylko do powstania ogromnych strat finansowych, mogących zagrozić stabilnemu funkcjonowaniu poszczególnych instytucji finansowych, ale również podważałoby fundamenty funkcjonowania całego polskiego systemu finansowego i stawiało pod znakiem zapytania zasady jego funkcjonowania w przyszłości.

W ocenie Komitetu kwestia ta jest niezwykle istotna, nie tylko z punktu widzenia stabilności finansowej w Polsce, ale i w całej Unii Europejskiej, bowiem zasady tworzenia wskaźników referencyjnych w innych państwach członkowskich UE, zarówno typu -IBOR, jak i risk-free, a także ich stosowania w umowach finansowych są bezpośrednio regulowane przepisami Rozporządzenia BMR.

Instytucje reprezentowane w Komitecie będą wspierać działania Rządu RP na rzecz wyeliminowania lub ograniczania tego ryzyka, w szczególności w zakresie przygotowania stanowiska w powyższej sprawie do TSUE.

[1] Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE L 95 z 21.04.1993, s. 29, z późn. zm.).

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (Dz. Urz. UE L 171 z 29.06.2016, s. 1, z późn. zm.).

[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniająca dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz. Urz. UE  L 60 z 28.02.2014 r. s.34, z późn. zm.).

Link do komunikatu na stronie NBP.