- Reforma wskaźników
Równowaga potrzebna dla prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego
Rozporządzenie BMR a WIBOR
Rozporządzenie, które określamy skrótem BMR*, to dokument, który stosuje się od 2018 r. Określa ono m.in. zasady, na jakich opracowuje się wskaźniki referencyjne oraz reguły nadzoru nad instytucjami, które wskaźniki te opracowują i udostępniają uczestnikom rynku finansowego, w tym bankom. WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate), jako wskaźnik referencyjny, funkcjonuje na polskim rynku finansowym od wczesnych lat 90-tych XX wieku. Standardy, które weszły w życie wraz z rozporządzeniem BMR, nie mogą być przykładane do tego, jak funkcjonował ten wskaźnik w umowach finansowych, które były zawierane w latach 90-tych lub w dwutysięcznych do 2018 r. Od tego właśnie roku Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) jest organem odpowiedzialnym za nadzór nad administratorami wskaźnika referencyjnego. GPW Benchmark w 2018 r. nie był administratorem, a podmiotem, który korzystał z okresu przejściowego, zapisanego w przepisach BMR. Z takiego okresu przejściowego wynikającego z przepisów BMR cały czas na przykład korzysta Szwecja, której główny wskaźnik STIBOR do tej pory nie jest wskaźnikiem opracowywanym przez administratora, który otrzymał odpowiednie zezwolenie od krajowego organu nadzoru. Komisja Europejska w świat regulatorów europejskich weszła z przepisami w sytuacji, w której wskaźniki referencyjne były już stosowane w umowach i instrumentach finansowych. Trzeba było znaleźć równowagę pomiędzy stabilnością umów finansowych, rynku finansowego, a coraz wyższymi standardami ochrony konsumentów, którzy być może są eksponowani na ryzyko związane ze stopą procentową mierzoną za pomocą wskaźnika referencyjnego. Ta równowaga jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego. Jest to rola przede wszystkim wspierająca rozwój gospodarczy.
*ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 („Rozporządzenie BMR”)
Reforma wskaźników referencyjnych
Przy współpracy sektorów finansowego, publicznego, regulacyjnego i prawnego prowadzone są działania w zakresie zastąpienia wskaźnika WIBOR wskaźnikiem WIRON. Wynika to ze standardów i praktyki międzynarodowej. Procesy reformy wskaźników referencyjnych odbywają się na rynkach europejskich, Dalekiego Wschodu, na rynkach amerykańskich (Ameryki Północnej i Południowej) oraz na rynkach państw rozwijających się między innymi Afryki. Nie należy łączyć zastąpienia jednego wskaźnika drugim, z tym że mamy jakiekolwiek wątpliwości regulacyjne, ekonomiczne i formalne w stosunku do wskaźnika referencyjnego WIBOR. Takich wątpliwości po stronie sieci bezpieczeństwa finansowego, a przede wszystkim po stronie Urzędu i KNF jako organu właściwego w stosunku do nadzoru nad administratorem, nie ma. Wskaźnik referencyjny WIBOR jest opracowywany w zgodzie z metodyką, która w pełni odpowiada standardowi wynikającemu z przepisów rozporządzenia 2016/1011, czyli potocznie nazywanego BMR.
Jak funkcjonują wskaźniki referencyjne?
Wskaźnik referencyjny, przede wszystkim stopy procentowej, nie ma definicji niewynikającej z BMR. Dosyć często się pojawia informacja, że wskaźnik referencyjny stopy procentowej ma mierzyć koszt finansowania. Jednak nie ma żadnego przepisu, który tak stanowi. Nie można skonstruować wskaźnika referencyjnego opisującego koszt finansowania banku, który na przykład udziela kredytu, bo źródeł finansowania banku jest wiele. Wskaźnik referencyjny stopy procentowej jest stosowany również w papierach wartościowych o charakterze dłużnym. Z punktu widzenia ekonomii pomiędzy zadłużeniem kredytowym a zadłużeniem wynikającym z obligacji nie ma różnicy. Zatem dlaczego emitentowi mielibyśmy przypisywać cechę tego rodzaju, że ma się on odwołać do kosztów finansowania banku? Na przykład Skarb Państwa emituje obligacje skarbowe, których klauzulach odsetkowych jest wykorzystywany również wskaźnik referencyjny WIBOR, ponieważ odpowiada on charakterystyce stopy procentowej opisującej to, co się dzieje na rynku międzybankowym. Biorąc pod uwagę, że Skarb Państwa jako istotny uczestnik rynku finansowego może pozycjonować swoją ofertę obligacyjną właśnie na poziomie stóp procentowych obowiązujących na rynku międzybankowym, nie ma żadnego obowiązku, żeby twierdzić, że klauzula odsetkowa jego papierów dłużnych musi referować do kosztów finansowania banku. Wskaźnik referencyjny stopy procentowej mierzy realia rynku finansowego w sytuacji takiej, kiedy administrator tego wskaźnika przedstawia klarowną i niepodważalną definicję tego, co jest zmierzone przez ten wskaźnik. GPW Benchmark przygotowało taką definicję, a KNF jednoznacznie uznaje, że jest ona klarowna, akceptowalna i zrozumiała. Także Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych, czyli ESMA, jak też Komisja Europejska akceptują tę definicję, wpisując właśnie tak, a nie inaczej zdefiniowany WIBOR do odpowiednich aktów prawnych, które były podstawą do tego, żeby uznać go za kluczowy wskaźnik referencyjny z punktu widzenia przepisów BMR.
Od momentu dostosowania stawki WIBOR do wymagań BMR ma ona podlegać cyklicznemu (co dwa lata) przeglądowi. Jakie są wyniki i wnioski z pierwszego takiego przeglądu wobec GPW Benchmark administrującego WIBOR-em?
Termin dwuletni oznacza, że w okresie dwu lat od wydania zezwolenia, czyli od grudnia 2020 r. do grudnia 2022 r. GPW Benchmark było zobowiązane do przedstawienia odpowiedniego materiału statystycznego, regulacyjnego i organizacyjnego dotyczącego tego procesu. GPW Benchmark zostało zobowiązane, żeby przedstawić wyniki swoich analiz i spływają one systematycznie do UKNF a proces ich analizy już się rozpoczął.
Kiedy zostanie przedstawiony projekt rozporządzenia ministra finansów w sprawie wyznaczenia zamiennika dla WIBOR-u?
Niezwłocznie, jak przejdziemy całą ścieżkę legislacyjną zapisaną w artykule 61 a,b,c ustawy o nadzorze makro ostrożnościowym. Ścieżka legislacyjna wygląda w ten sposób, że w pierwszej kolejności swoje stanowisko w zakresie konieczności wyznaczenia zamiennika (konieczności, nie obowiązku) KNF przedstawia do Komitet Stabilności Finansowej, który funkcjonuje w wymiarze organu nadzoru makroostrożnościowego. Jeśli przychyli się on do stanowiska KNF, formułuje rekomendację skierowaną do ministra finansów. Rekomendacja nie jest prawnie wiążąca. Zgodnie z przepisami ustawy o nadzorze makroostrożnościowym, minister finansów powinien się do niej zastosować, ale nie musi. Jednak rekomendacja KSF jest tutaj niezbędnym elementem. Na podstawie rekomendacji, która uwzględnia stanowisko Komisji, minister finansów projektuje rozporządzenie. Rozporządzenie ze względu na to, że na pewno będzie miało charakter aktu prawnego oddziałującego na stabilność finansową, musi być przedmiotem konsultacji publicznych, co oznacza zapewne, że będzie opublikowane kilka miesięcy przed wejściem w życie tego rozporządzenia. Taki projekt będzie znany opinii publicznej. Należy zwrócić uwagę na to, że Narodowa Grupa Robocza (NGR) przygotowała oczekiwaną mapę drogową przejścia od wskaźnika WIBOR do WIRON. Według oczekiwań uczestników NGR, jest to 1 stycznia 2025 r., co oznacza, że projekt rozporządzenia na pewno ukaże się przed tą datą z odpowiednim wyprzedzeniem.
