Dlaczego i w jaki sposób nowy wskaźnik WIRON zastąpi dotychczas wykorzystywany wskaźnik WIBOR?

Jakie są ekonomiczne podstawy zmiany wynikające z samej reformy?

 

Ernest Pytlarczyk: To jest trend światowy i są rynki, które już wprowadziły reformę wskaźników referencyjnych, a Polska podąża śladem zmian, które wydarzyły się na innych rynkach. Główna zmiana jest taka, że indeksy mają bazować na transakcjach jednodniowych, najczęściej zawieranych na rynku. W większym stopniu mają być one oparte o dane transakcyjne. Mieliśmy oczywiście w historii różne wydarzenia, które do tej reformy pchnęły rynki rozwinięte. Trzeba zwrócić uwagę, że LIBOR był przedmiotem manipulacji, które służyły raczej do zaniżenia stawek. To prawdopodobnie było czynnikiem, który spowodował falę reform i odchodzenia od wskaźników typu IBOR. W przypadku WIBOR-u trzeba bardzo wyraźnie podkreślić, że nie ma sygnałów, żeby był on manipulowany. Dlatego idziemy za trendem światowym, a nie jest to reakcja na to, że był manipulowany. Powodem są główne czynniki ekonomiczne, czyli podążanie za trendami światowymi odzwierciedlenie szerszego kosztu pieniądza, a więc nie tylko kosztu pieniądza na rynku międzybankowym, ale też kosztów pieniądza i odzwierciedlenia stawek, po jakich są lokowane środki dużych przedsiębiorstw. Taka dyskusja trwa od wielu lat Polsce. Chodziło o to, żeby powstał indeks, który będzie mierzył, jaki jest rzeczywiście koszt pieniądza w sektorze bankowym, uwzględniając sektor przedsiębiorstw. Teraz już mamy zinstytucjonalizowaną reformę.

 

Jak można ocenić miejsce, w którym jesteśmy, jeśli chodzi o reformę i jakie są kluczowe wyzwania, które przed nami stoją?

 

Ernest Pytlarczyk: Ten rok jest o tyle ważny, że rzeczywiście mamy już wskaźnik, który jest zdefiniowany, zaakceptowany i mamy pierwsze deklaracje ze strony banków przechodzenia na niego. Na zasadzie dobrowolności banki mogą oferować produkty oparte o WIRON i mamy już kilka banków, które zdecydowały się na oferowanie na przykład kredytów hipotecznych tylko opartych o WIRON. To jest najlepsza ocena tej reformy. Widzimy naturalny trend przechodzenia na nowy wskaźnik w przypadku kredytów hipotecznych. Przed nami dużo wyzwań i to wyzwań związanych przede wszystkim z klientem instytucjonalnym, biznesowym, bo jest to duży rynek bezpośrednio powiązany ze wskaźnikiem referencyjnym WIBOR. Nie sprzyja nam zdecydowanie z punktu widzenia przejścia na nowy wskaźnik moment, w którym jesteśmy, czyli dość turbulentny dla gospodarki światowej i Polski, jeżeli chodzi o poziom stóp procentowych i ich zmienność.

 

Jak wygląda sprawa związana z ekwiwalentnością ekonomiczną zmiany wskaźnika przy zmianach stóp procentowych i co oznacza spread korygujący?

 

Ernest Pytlarczyk: Chodzi o zapewnienie, żeby po zmianie wskaźnika referencyjnego biorąc pod uwagę obie strony relacji na przykład bank, klient lub partner biznesowy, nikt na tej zmianie ani nie zarobił, ani nie stracił ponad dotychczasową wycenę jego pozycji. Spread korygujący ma być wyliczony raz i mieć stałą wartość. Tu zaczynają się problemy, bo wiemy, że różnica między na przykład WIBOR-em a WIRON-em nie jest stała w czasie i nie sprzyja temu otoczenie stóp procentowych. Jeden wskaźnik jest forward looking (WIBOR), a drugi backward looking (WIRON) i jeden będzie antycypował zmiany stóp procentowych, a drugi podąża za tym, co się wydarzyło, to powoduje, że spread korygujący, wyznaczony zgodnie z metodą ISDA może powodować, że ekwiwalentność ekonomiczna może być zachwiana, ale audytorzy będą oceniali, czy nowy wskaźnik i spread korygujący będzie spełniał kryterium ekwiwalentności ekonomicznej.

 

(Należy dodać, że spread korygujący jest elementem zapewniającym, ekwiwalentność ekonomiczną dla umów, które już są zawarte i znajdują się w portfelu historycznym)

 

Czy polityka marżowa banków dotycząca nowych produktów będzie inna niż to, co się do tej pory działo?

 

Ernest Pytlarczyk: Tak rzeczywiście może się okazać, że będzie różna. Jest to związane z polityką zabezpieczeń i kosztem pieniądza odzwierciedlanym przez wskaźnik WIRON. Czynniki, które w tym momencie obniżają WIRON, który jest wskaźnikiem backward looking w sytuacji obniżek stóp procentowych spowoduje, że instytucje oferujące kredyty w tym okresie beneficjentem tego wskaźnika. Jednak trzeba pamiętać, że na wynik marżowy banku składa się wiele elementów i nie jest tak, że każdy bank pozyskuje pieniądze po tym samym koszcie. Rzeczywista marża nie będzie równa spreadowi WIRON, a obecnie też nie jest równa spreadowi na WIBOR.

 

W jaki sposób wdrożenie wskaźnika WIRON wpłynie na gospodarkę?

 

Ernest Pytlarczyk: Zamiana wskaźników referencyjnych w różnego rodzaju kontraktach, na przykład w kontraktach na stopę procentową, to doświadczenia z innych rynków sugerują, że okres tranzycji, okres przejściowy, wiąże się z niższą płynnością i to jest pewne ryzyko, które musi być obserwowane i monitorowane. Dlatego też apele o przesunięcie czasu wejścia w życie reformy nawet o kilka lat. Przejście na WIRON nie będzie czynnikiem negatywnym w długim okresie. Percepcja tego wskaźnika i jego zrozumienie będzie dużo pełniejsze wśród podmiotów biznesowych, ale też wśród konsumentów niż było wskaźnika WIBOR.

 

Jak wyglądało przygotowanie zmian wskaźników za granicą z perspektywy prawnej?

 

Grzegorz Namiotkiewicz: Tranzycja rozpoczęła się w Wielkiej Brytanii w lipcu 2017 r., bo wtedy ogłoszono, że nastąpi zaprzestanie publikowania wskaźnika LIBOR. Jakie są źródła prawa? To w UE: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniającego dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 („Rozporządzenie BMR”): podstawa prawna do wprowadzenia zamiennika przez przepisy unijne oraz podstawa prawna do wprowadzenia zamiennika przez przepisy krajowe. Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym – artykuł 61a, wystąpienie zdarzenia regulacyjnego z art. 23c ust 1 BMR, stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego przedstawiane, Komitetowi Stabilności Finansowej o konieczności wyznaczenia zamiennika, rekomendacja Komitetu Stabilności Finansowej w sprawie konieczności wyznaczenia zamiennika oraz rozporządzenie Ministra Finansów wprowadzające zamiennik, korektę spreadu oraz odpowiednie zmiany dostosowawcze. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/1847 z dnia 14 października 2021 r. w sprawie wyznaczenia ustawowego zamiennika dla niektórych terminów zapadalności stopy LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF LIBOR) – („rozporządzenie wykonawcze”). Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Źródła prawa to też: Projekt rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wyznaczenia zamienników dla kluczowego wskaźnika referencyjnego WIBOR, prace Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników referencyjnych oraz zastosowanie wskaźnika WIRON:

Lookback with Observation Period Shift (przesunięcie okresu obserwacji);

• ➤ Last reset (ostatnia aktualizacja);
• ➤ Last recent (skrócony okres referencyjny);
• ➤ WIRON Indeks Jednopodstawowy.

W Polsce reforma zaczęła się od przemówienia premiera z dnia 25 kwietnia 2022 r. w którym zastąpienie wskaźnika WIBOR zostało pokazane jako sposób walki z podnoszącymi się stopami procentowymi, szczególnie w kredytach hipotecznych. Zastąpienie miało być narzucone i miało nastąpić do końca roku, czyli do końca 2022 r.

 

Jakie są prawne aspekty wprowadzenia wskaźnika WIRON?

 

Grzegorz Namiotkiewicz: To ingerencja państwa w stosunki cywilnoprawne poprzez rozporządzenie Ministra Finansów. Dla każdej postaci WIBOR-u jest zamiennik i także jest od razu wskazywany spread korygujący. Spodziewamy się, że ten spread będzie taki sam dla wszystkich instrumentów. WIRON który odzwierciedla cenę depozytów „overnight” może być w różny sposób prezentowany wg różnych metodologii, jak to, co się pojawiło w rozporządzeniu wykonawczym Komisji, to są właśnie różne sposoby pokazania WIRON-u, czyli przesunięcia okresu obserwacji, w którym patrzymy się na okres odsetkowy i wyznaczamy sobie okres referencyjny, który zaczyna się parę dni wcześniej. Prawdopodobnie rekomendowane będzie tu 5 dni. Może być stosowana metoda liczenia według ostatniej aktualizacji lub według indeksu jednopodstawowego. Metodologie te są dokładnie opisane na stronie GPW Benchmark.

 

Czy zastąpienie może nastąpić bez udziału, bez zgody stron umowy?

 

Grzegorz Namiotkiewicz: Unia Europejska, czy też ustawodawca Polski, dokonują pewne ingerencji państwa w stosunki cywilnoprawne, czyli umowy mają być zmieniane poprzez rozporządzenie ministra finansów. Jest istotnym pytanie, jakie instrumenty finansowe, lub jakie umowy będą dotknięte tymi zmianami? BMR dotyczył po pierwsze instrumentów oraz umów finansowych przy czym umowy te były określone jako umowy o kredyt hipoteczny i kredyt konsumencki, czyli na przykład BMR nie dotyczył umów kredytowych z przedsiębiorcami. Po zmianie w lutym 2021 r. został dodany rozdział 4a, który rozszerzył stosowanie tych przepisów w stosunku do wszystkich instrumentów finansowych.

 

Czy firmy w porozumieniu ze sobą też mogą ukształtować te relacje?

 

Grzegorz Namiotkiewicz: W mapie drogowej, jest określone tzw. zdarzenie regulacyjne, które jest zdefiniowane w BMR w rozdziale 4a. Takim zdarzeniem może być np. to, że KNF wyda oświadczenie o utracie reprezentatywności wskaźnika, GPW Benchmark może wydać podobne oświadczenie itd. To zdarzenie nie zostało jeszcze określone. Jak stwierdził, z tego co wie, trwają dyskusję, w jaki sposób ten proces ma się zacząć i jaka będzie podstawa takiego oświadczenia. Następnie w tej procedurze ma nastąpić publikacja rozporządzenia ministra finansów i wtedy zamienniki wyznaczone zgodnie z paragrafem 3 zastępują wszystkie odniesienia do wskaźnika. Czyli ta zmiana ma dotyczyć wszystkich instrumentów, ale tak nie musi być. Warto po pierwsze sprawdzić, co każdy ma w swojej dokumentacji, przede wszystkim czy w ogóle są w nich tzw. klauzule awaryjne i czy są one odpowiednie. Na przykład jeśli odwoływałyby się do ostatnio opublikowanego poprzedniego wskaźnika. Jeśli stwierdzimy, że są odpowiednie, to też warto zobaczyć, jak one są ustrukturyzowane i kiedy następuje ich zamiana w życie, czy po wydaniu już takiego oświadczenia o utracie reprezentatywności, czy dopiero wtedy, kiedy wskaźnik przestanie być kwotowany. Mając taką klauzulę, nie wiadomo też czy czekać do końca, bo nie wiemy jeszcze, w jakiej metodologii będzie liczony WIRON. Zmiana warunków emisji obligacji też może nie być łatwa i czy nasze warunki emisji obligacji wskazują na przykład na możliwość powołania zgromadzenia obligatariuszy.

 

Czy jest taka możliwość, że wskaźniki WIRON i WIBOR będą występowały na rynku jednocześnie?

 

Ernest Pytlarczyk: Obecnie mamy taką sytuację, w której wskaźniki występują równolegle i widzimy, że jest na razie dobrowolność stosowania WIRON-u. Na koniec 2024 r. jest deklarowany koniec możliwości stosowania WIBOR-u. Okres tranzycji to okres, kiedy mamy równolegle dwa wskaźniki są już wyznaczone z spready korygujące i wiemy, jak przechodzić z jednego na drugi.

 

Grzegorz Namiotkiewicz: Jeżeli jednak zostanie przyjęte rozporządzenie ministra finansów, które wprowadzi tę zamianę, np. pod koniec 2024 r. to WIBOR-u już nie będzie. W związku z tym nie będą współistnieć, ale jeżeli to nie nastąpi lub nastąpi później, to taka możliwość jest dopuszczalna.

 

Jak zmiana wpłynie na kredyty mieszkaniowe i na rynek nieruchomości?

 

Ernest Pytlarczyk: Mamy już banki, które decydują się i deklarują wykorzystanie w tym momencie już tylko w WIRON-u do nowych umów. Dużo ciekawszym trendem dla rynku mieszkaniowego, dla rynku kredytów hipotecznych jest przechodzenie na stałą stopę albo okresowo stałą stopę. Regulator będzie dążył do tego, żeby umowy między bankiem a kredytobiorcami były przede wszystkim o stałej stopie procentowej. To jest dominujący rodzaj umów w Europie Zachodniej i standard w Czechach. Także sposób radzenia sobie z pewnym niezadowoleniem społecznym, rozczarowaniem i roszczeniami w przyszłości. Jeśli chodzi o ewentualną dynamikę rynku mieszkaniowego, to ważniejsza jest tu dostępność kredytów niż sam WIRON.