Reforma wskaźników referencyjnych w Polsce.

Webinar Deloitte: Dlaczego i w jaki sposób nowy wskaźnik WIRON zastąpi dotychczas wykorzystywany wskaźnik WIBOR?

 

Prelegenci:

• Paweł Spławski, partner w zespole Ryzyka i Regulacji Deloitte
• Grzegorz Namiotkiewicz, mecenas, partner w kancelarii Clifford Chance
• Ernest Pytlarczyk, główny ekonomista Banku Pekao

 

Jak podkreślił, rozpoczynając webinarium Paweł Spławski, reforma wskaźników dotyczy całego naszego rynku finansowego, wielu portfeli kredytowych i instrumentów nie tylko kredytowych. Jest obecna szeroko w całym życiu gospodarczym, bo sam wskaźnik, jakim jest WIBOR, jest rzeczywiście wskaźnikiem, który był do tej pory powszechnie stosowany przez kilkadziesiąt lat, które minęły od transformacji ustrojowej.

 

Mateusz Golatowski senior manager w Zespole Ryzyka Finansowego Deloitte przedstawił najważniejsze aspekty dotyczące reformy. Od kilku miesięcy jest to istotna sprawa dotycząca sektora finansowego i wymaga działań na wielu płaszczyznach. Przygotowanie zmian i wprowadzenie nowego wskaźnika referencyjnego jest procesem złożonym, przy którym intensywnie pracuje teraz około setki ekspertów z sektora, ale jest to również zmiana dla wielu osób, które będą jej odbiorcami. Jak podkreślił, tranzycją powinni interesować się wszyscy profesjonalni uczestnicy rynków finansowych, ponieważ skutki zmian będą znaczące dla działalności instytucji finansowych.

 

Czym są wskaźniki referencyjne i do czego się je stosuje

 

Wskaźniki od wielu lat stanowią podstawę instrumentów finansowych i są wykorzystywane między innymi do wyznaczenia wielkości przepływów pieniężnych, przede wszystkim na podstawie wskaźników referencyjnych. Strony umów mogą określać swoje wzajemne zobowiązania i rozliczać transakcje. Poza tym, że zależą od nich między innymi płatności z tytułu kredytu lub wybranych obligacji, to mają także wiele innych zastosowań, o czym należy pamiętać. Wskaźniki wykorzystujemy w rachunkowości i w projektach finansowych, w modelach, zarządzaniu ryzykiem finansowym i stanowią punkt odniesienia dla zarządzających funduszami. Odgrywają też istotną rolę w przypadku wyceny instrumentów finansowych i budowy strategii zabezpieczającej. Jak podkreślił Mateusz Golatowski, samo stosowanie wskaźników referencyjnych do wyceny kontraktów ułatwia ich standaryzację i zmniejsza złożoność samej wyceny, a dzięki temu możemy obniżyć koszty transakcji i też zwiększyć stabilność oraz płynność rynku w szczególności, jeżeli wskaźniki są stosowane powszechnie. Dlatego ze względu na szeroki zakres zastosowań wskaźników, na rynku jest zapotrzebowanie na różne ich rodzaje. Dotychczas powszechnie stosowane były wskaźniki typu IBOR. Celem ich pomiaru są krajowe międzybankowe rynki pieniężne i opierają się one na niezabezpieczonych pożyczkach międzybankowych oraz uwzględniają w swojej wartości wiele komponentów takich jak: stopę wolną od ryzyka, premie za uzyskanie terminowego finansowania, premię za płynność lub ryzyko kredytowe.

 

Dlaczego potrzebna jest ta zmiana

 

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami i globalnymi standardami powinniśmy wykorzystywać wskaźniki opierające się na najkrótszych zrealizowanych transakcjach depozytowych, mierząc poziom stopy wolnej od ryzyka lub prawie wolnej od ryzyka. Sposób wyznaczania wskaźników referencyjnych oraz ich stosowanie jest bezpośrednio powiązany ze sposobem funkcjonowania rynków finansowych i charakterystyką danych instrumentów finansowych. Te się zmieniają i możemy mówić o pewnym cyklu życia wskaźników, które podlegają zmianie tak, aby spełniały stawiane im wymagania. Wskaźniki mogą też przestać spełniać pierwotne założenia i wiąże się to z tym, że mogą przestać obowiązywać lub być właśnie reformowane. Dotychczas stosowane wskaźniki typu IBOR stały się dominujące właśnie ze względu na to, że obniżały koszty transakcji, lub też ułatwiały zarządzanie ryzykiem finansowania banków, a z czasem stały się standardem rynkowym. Natomiast w ciągu ostatnich lat globalne rynki finansowe uległy zmianom, a jedna z nich dotyczy spadku płynności na rynkach pożyczek międzybankowych i sposobu finansowania się banków, który nie odbywa się już w tak dużym stopniu na rynku międzybankowym, jak wcześniej, a to stanowiło punkt wyjścia dla wskaźników typu IBOR. Z drugiej strony także ze względu na szeroki zakres celów, do których stosujemy wskaźniki referencyjne, zwiększyło się zapotrzebowanie na wprowadzenie różnych rodzajów takich wskaźników. Dlatego nowy standard rynkowy zakłada funkcjonowanie szeregu wskaźników referencyjnych, zwiększenie elastyczności użytkowników w zakresie wyboru stopy tak, aby dany wskaźnik, jak najlepiej odpowiadał ich potrzebom ekonomicznym, przy pamiętaniu o tym, aby zwiększać odporność systemu finansowego w szczególności na ryzyko operacyjne. Dlatego dalsze stosowanie wyłącznie stóp typu IBOR może wiązać się ze wzrostem ryzyka systemowego. To właśnie jedne z głównych powodów reformy międzybankowych stóp procentowych, ale także globalnego rozwoju rozwiązań alternatywnych. Międzynarodowe grupy, które zajmują się sprawami dotyczącymi stabilności finansowej i bezpieczeństwa rynków finansowych, takie jak Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych i Rada Stabilności Finansowej opracowały zestaw zasad i zaleceń, które obecnie stanowią podstawę wyznaczania alternatywnych stóp procentowych i to właśnie dało początek globalnej reformie wskaźników referencyjnych. Reforma wskaźników referencyjnych to zmiana międzynarodowa, która odbywa się także w Polsce.

 

Skala zmiany i możliwe jej konsekwencje

 

WIBOR jest istotnym wskaźnikiem referencyjnym, na którym w znacznym stopniu opiera się Polski system finansowy i jest on wykorzystywany powszechnie oraz ma istotne znaczenie dla stabilności finansowej rynków w Polsce. Zgodnie z danymi zebranymi przez KNF w 2021 i 2022 r. aktywa sektora bankowego to blisko 1000 mld złotych, rynek instrumentów pochodnych to 3000 mld złotych, blisko 300 mld rynek obligacji i 40 mld obligacji zarejestrowanych przez agentów emisji w KDPW, a także blisko 70 mld należności opartych o WIBOR w przypadku umów leasingowych. To łącznie nominał większy niż PKB Polski. Można powiedzieć, że każde 10 punktów bazowych zmiany wskaźnika to 4 mld złotych w wynikach, na różnym poziomie w sektorze. Dlatego wprowadzenie zmian pociąga za sobą duże konsekwencje.

 

Zmiana nie tylko w Polsce

 

Jak reforma wskaźników referencyjnych w Polsce wypada na tle innych zachodzących na wielu rynkach na świecie zarówno tych rozwiniętych, jak i w pozostałych? Na całym świecie wprowadzane są wskaźniki referencyjne, stopy procentowe, które wykorzystują dane bazujące na transakcjach zawieranych (w pewnym uproszczeniu) w jednodniowym terminie zapadalności i dąży się do ich powszechnego stosowania. Polski rynek powinien spełniać międzynarodowe standardy, żeby zachowywać atrakcyjność dla inwestorów i w dalszym ciągu zapewniać wysoki poziom ochrony konsumentów. Przede wszystkim brany jest pod uwagę rozwój praktyki rynkowej, wiedzy i kompetencji w tym obszarze. Możemy korzystać z doświadczeń tych miejsc, w których zmiana się już odbyła, jak chociażby w Szwajcarii i w strefie euro. Proces przejścia nie trwa krótko i na przykład w Stanach Zjednoczonych był on wydłużany. W Polsce mamy już WIRON. Polski wskaźnik jest zbliżony do innych wskaźników tego typu, co widać w dokumentacji technicznej jego administratora, czyli GPW Benchmark.

 

UE, rozporządzenie BMR i mapa drogowa w Polsce

 

W ramach dostosowania się do międzynarodowych zmian podjęto prace także w Unii Europejskiej i w ich wyniku powstało rozporządzenie BMR. Zostało ono wprowadzone od 1 stycznia 2018 r. i już od tego roku zaczęło obowiązywać. Od stycznia 2018 r. GPW Benchmark jako administrator zaczął się przygotowywać do zmiany i rozpoczął pracę z jednej strony nad reformą wskaźnika WIBOR, a wkrótce później dotyczące opracowania całej nowej rodziny wskaźników różnego rodzaju. Na podstawie doświadczeń z innych rynków i dyskusji, która była prowadzona w Polsce, powołano w lipcu 2022 r. narodową grupę roboczą. W lipcu 2022 r. weszła w życie ustawa wskazująca procedury wyznaczania ustawowego zamiennika. Warto jeszcze zwrócić uwagę na opracowanie mapy drogowej i procesu przejścia od wskaźnika WIBOR do nowego wskaźnika. Przejście zostało zakomunikowane rynkowi we wrześniu 2022 r. Mapa drogowa nie wskazuje szczegółowych terminów dotyczących realizacji poszczególnych kroków. Odnosi się do ogólnych założeń. Te założenia to takie jak to, że w 2023 r. powinniśmy się spodziewać rozpoczęcia wprowadzania nowych produktów finansowych bazujących już na nowym wskaźniku. Jest to skomplikowany proces, do którego banki i inne instytucje finansowe oraz klienci obligacji przygotowują się obecnie. W 2024 r. nastąpi wycofywanie produktów opartych o wskaźnik WIBOR i przechodzenie produktów, które były sprzedane, lub zostały zawarte z wykorzystaniem tego wskaźnika na korzystające z nowego wskaźnika WIRON. Przejście może mieć charakter ustawowego zamiennika lub indywidualny, negocjacji i aneksowania umów. Korporacje i instytucje finansowe po prostu uzgodnią te warunki pomiędzy sobą. Od 2025 r. założono w mapie drogowej rozpoczęcie powszechnego stosowania WIRON-u.