Stopy procentowe a WIBOR: jak są ze sobą powiązane?

Stopy procentowe i stawki WIBOR budzą zawsze duże emocje. Kredytobiorcy i inwestorzy uważnie śledzą komunikaty, które są wydawane co miesiąc przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP). Wysokość stóp procentowych ma bardzo duże znaczenie dla całego rynku finansowego. Stopy procentowe służą bowiem do kontrolowania i regulowania sytuacji na rynku pieniężnym. Z pomocą stóp procentowych można zwiększać lub zmniejszać ilość pieniądza w obiegu. Ich wysokość ma wpływ nie tylko na kredyty hipoteczne czy lokaty, ale również na inflację, tempo wzrostu PKB i na inne ważne wskaźniki makroekonomiczne.

W tym artykule wyjaśnimy, czym są stopy procentowe, jakie mają znaczenie dla rynku finansowego oraz w jaki sposób są powiązane ze stawką WIBOR.

Czym są stopy procentowe NBP?

Stopa procentowa to najprościej rzecz ujmując koszt kapitału. Jest to cena (odsetki), którą pożyczający płaci posiadaczowi kapitału za to, że może korzystać z udostępnionych mu środków przez określony czas.

Stopy procentowe są ustalane przez banki centralne. W Polsce za decyzje dotyczące stóp procentowych odpowiada Rada Polityki Pieniężnej, która jest organem Narodowego Banku Polskiego. Rada może zdecydować o podniesieniu stóp procentowych, ich obniżenie lub pozostawienie na dotychczasowym poziomie.

Dodatkowa informacja: w okresie pandemii część banków centralnych zdecydowała się wprowadzić ujemne stopy procentowe (np. bank centralny Szwajcarii). Celem było wydobycie krajów z recesji i ożywienie gospodarki. Przy ujemnych stopach, to kredytodawca płaci za użyczenie kapitału.

Rodzaje stóp procentowych

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, wyróżniamy kilka rodzajów stóp procentowych. Najważniejsze z nich to stopa lombardowa, depozytowa i referencyjna. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest ustalenie wysokości każdej z nich.

Stopa lombardowa

Określa wysokość oprocentowania, na podstawie którego NBP udziela pożyczki bankowi komercyjnemu pod zastaw papierów wartościowych. Wpływa ona na zmniejszenie lub zwiększenie kosztów pieniądza pozyskanego przez bank komercyjny.

Stopa depozytowa

Określa wysokość oprocentowania jednodniowych depozytów, zakładanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Ma wpływ na rentowność depozytów w bankach komercyjnych i określa minimalne oprocentowanie lokat.

Stopa referencyjna

Wyraża rentowność 7-dniowych bonów skarbowych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w ramach operacji otwartego rynku. Bony skarbowe są kupowane i sprzedawane przez banki komercyjne. Stopa referencyjna reguluje płynność na rynku międzybankowym. NBP emituje bony, żeby ściągnąć pieniądze z rynku lub skupuje, żeby wypuścić gotówkę na rynek. Stopa referencyjna wpływa na oprocentowanie produktów bankowych, w tym na koszty kredytów. Jeżeli stopa referencyjna maleje, to oprocentowanie kredytu również maleje.

Znaczenie stóp procentowych dla gospodarki

Stopy procentowe są podstawowym narzędziem polityki pieniężnej banku centralnego. Poziom stóp procentowych jest ustalany w taki sposób, żeby zapewnić stabilność cen w dłuższym okresie, przy jednoczesnym wsparciu zrównoważonego wzrostu gospodarczego i stabilności systemu gospodarczego.

Z pomocą stóp procentowych RPP dąży przede wszystkim do utrzymania stabilności cen, czyli do celu inflacyjnego. Przez cel inflacyjny rozumiemy procentową roczną zmianę indeksu cen towarów i usług na poziomie 2,5%.

Stopy procentowe są ustalane w zależności od sytuacji w gospodarce i aktualnej koniunktury. Narodowy Bank Polski może przyjąć trzy strategie:

• Stabilna sytuacja gospodarcza – najprawdopodobniej stopy procentowe będą utrzymywane na takim samym poziomie.
• Pogorszenie koniunktury i recesja — bank centralny obniży stopy procentowe w celu ożywienia gospodarki, wzrostu poziomu inwestycji, zatrudnienia i konsumpcji.
• Wysoka inflacja — walka z inflacją polega m.in. na podwyższeniu stóp procentowych. Nie opłaca się zaciągać kredytów, a konsumpcja spada. Zamiast wydawać pieniądze na rynku, lepiej inwestować i oszczędzać np. na lokatach. Efektem tego jest zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu.

Dla milionów Polaków ważne jest to, że wysokość stóp procentowych przekłada się m.in. na wzrost lub spadek kosztów kredytów hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem, a także oprocentowania lokat i innych produktów finansowych.

Co to jest wskaźnik referencyjny WIBOR?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to wskaźnik referencyjny stopy procentowej w rozumieniu unijnego Rozporządzenia o Wskaźnikach Referencyjnych (tzw. Rozporządzenie BMR). WIBOR jest wiarygodnym i obiektywnym wskaźnikiem, który służy do mierzenia ceny pieniądza na rynku. Stawka WIBOR odzwierciedla poziom stopy procentowej, po jakiej banki uczestniczące w panelu WIBOR są gotowe i zobowiązane składać depozyty na określone Terminy Fixingowe w innych bankach.

Jest kluczowym wskaźnikiem na rynku finansowym i mówi o tym, jaka jest cena pieniądza na rynku międzybankowym. Odgrywa kluczową rolę przy podejmowaniu decyzji kredytowych i inwestycyjnych. Wysokość stawki WIBOR wpływa na raty kredytu hipotecznego i gotówkowego.

WIBOR występuje w różnych wariantach, ale w umowach kredytowych stosuje się najczęściej:

• WIBOR 1M – dla kredytów gotówkowych,
• WIBOR 3M i WIBOR 6M – dla kredytów hipotecznych.

Dodatkowa informacja: wskaźniki referencyjne stosuje się również do wyceny i ustalania:

• niektórych obligacji skarbowych i korporacyjnych,
• instrumentów pochodnych,
• rat leasingowych,
• oprocentowania w faktoringu,
• do pomiaru efektywności zarządzania funduszem.

Kto jest administratorem WIBOR?

Za wyliczenie WIBOR odpowiedzialny jest profesjonalny podmiot spoza sektora bankowego. Obecnie jest to GPW Benchmark S.A., która jest spółką zależną Giełdy Papierów Wartościowych. Pośredni nadzór nad administratorem pełni Komisja Nadzoru Finansowego. Administrator wskaźników referencyjnych musi spełniać rygorystyczne wymogi, które zostały nałożone przez prawo polskie i europejskie, tj.:

• odpowiednia struktura organizacyjna,
• sprawny system kontroli wewnętrznej,
• opracowanie procedur badania jakości danych, służących do wyznaczania wskaźnika referencyjnego.

Zadaniami Administratora są:

• zachowanie wiarygodności i reprezentatywności stawek referencyjnych,
• zapewnienie transparentności metod, które służą ich opracowywaniu,
• przygotowanie procedury wyliczania stawek referencyjnych,
• rozpowszechnianie informacji o WIBOR i innych stawkach referencyjnych.

Jak wyznacza się stawki WIBOR?

Stawka WIBOR dla większości terminów wyznaczana jest w dni robocze o godzinie 11.00 w trakcie Fixingu, w którym bierze udział 10 największych banków w Polsce, tj. Santander Bank Polska, Bank Gospodarstwa Krajowego, czy ING Bank Śląski S.A. Jeżeli w fixingu bierze udział 8-9 banków, to agent kalkulacyjny wylicza stopę referencyjną po uprzednim odrzuceniu skrajnych wartości. Gdy w Fixingu bierze udział 6-7 banków to pod uwagę bierze się wszystkie zaproponowane kwotowania.

W pierwszej kolejności Administrator sprawdza, czy doszło do transakcji udzielenia pożyczek między uczestnikami Fixingu. Jeśli nie doszło do takich transakcji, to wtedy pod uwagę bierze się transakcje z dużymi podmiotami finansowymi. W przypadku braku również takich transakcji, do wyznaczenia WIBOR stosuje się kwotowania wiążące banków-panelistów.

Jak stopy procentowe wpływają na wskaźnik WIBOR?

Stopy procentowe NBP mają znaczący wpływ na poziom wskaźnik WIBOR, który mieści się w określonym przedziale. Górną granicę wskaźnika WIBOR wyznacza stopa lombardowa, a dolną – stawka depozytowa. Obserwując aktualne i historyczne stawki WIBOR nietrudno zauważyć, że wskaźnik ten jest najbardziej zbliżony do stopy referencyjnej.

Co to oznacza? Kiedy stopy procentowe rosną, to możemy zaobserwować wzrost stawki WIBOR. Razem z WIBOR rośnie też oprocentowanie kredytów. Gdy RPP podejmie decyzję o obniżeniu stóp procentowych, to wtedy spada WIBOR i koszty kredytów hipotecznych oraz innych produktów i instrumentów finansowych opartych na tej stawce referencyjnej.

Dodatkowa informacja: dlaczego wartość WIBOR-u mieści się w granicach wyznaczanych przez stopę depozytową i lombardową? Banki nie widzą sensu w pożyczaniu konkurencji pieniędzy taniej niż stopa depozytowa. Większy zysk uzyska się z ulokowania tych środków w NBP. Nie ma też finansowego uzasadnienia, dla pożyczania pieniędzy od konkurencji drożej niż wynosi stopa lombardowa. Korzystniej jest wtedy pożyczyć pieniądze od NBP.

Co jeszcze może mieć wpływ na stawkę WIBOR?

Już wiemy, że na WIBOR wpływa polityka monetarna banku centralnego. Są jednak inne czynniki, które mogą mieć znaczenie dla wysokości stawek referencyjnych. Są to:

Podaż i popyt na rynku międzybankowym:

WIBOR odzwierciedla warunki na polskim rynku międzybankowym. Podaż i popyt na tym rynku mają wpływ na wysokość stawki WIBOR. Przykładowo, wzrost popytu na krótkoterminowe finansowanie może sprawić, że WIBOR wzrośnie.

Zaufanie na rynku finansowym

WIBOR jest też pewnego rodzaju wskaźnikiem zaufania między bankami. W okresie recesji zaufanie między bankami spada, co może spowodować wzrost WIBOR.

Inflacja

Rosnąca inflacja wiąże się z koniecznością podniesienia stóp procentowych przez RPP. To z kolei prowadzi do wzrostu stawek referencyjnych WIBOR.

Sytuacja na rynkach finansowych

Zmienność globalnych warunków na rynkach światowych, polityka monetarna banków centralnych, recesja, kryzys, a także ożywienie, wpływają na poziom ryzyka, popyt na finansowanie, czy poziom zaufania między uczestnikami rynku finansowego. Te wszystkie elementy oddziałują na WIBOR.

Regulacje organów nadzorczych

Decyzje podejmowane przez Komisję Nadzoru Finansowego są kluczowe dla funkcjonowania rynku międzybankowego i sektora bankowego, ponieważ wpływają na koszty i ryzyko pożyczania pieniędzy na tym rynku. Efektem będzie wyższy lub niższy WIBOR.

Jak stawka WIBOR wpływa na raty kredytów?

Rata kredytu, którą musi spłacać kredytobiorca, jest sumą kapitału i naliczonych odsetek. Część kapitałowa jest to ułamek kwoty nominalnej, którą pożyczyliśmy od banku. To, jaką część raty stanowi kapitał zależy od kwoty kapitału, okresu, na jaki zaciągnęliśmy kredyt i od oprocentowania. Z reguły udział kapitału w racie rośnie wraz z czasem.

Odsetki, naliczane zgodnie z ustalonym w umowie oprocentowaniem, to cena płacona kredytodawcy za pożyczenie kapitału. Jest wyrażona w procentach i liczona w skali roku. Oprocentowanie to główny parametr kredytów, na podstawie którego podejmujemy decyzje kredytowe.

WIBOR i zmiany oprocentowania kredytu

W przypadku kredytów z oprocentowaniem zmiennym wpływ na jego wysokość mają dwa elementy. Są to WIBOR i marża banku. WIBOR jest elementem, który może się zmieniać wielokrotnie w trakcie trwania kredytu. Marża banku jest elementem stałym i w niektórych sytuacjach możemy negocjować jej wysokość z bankiem. Oznacza to, że to właśnie stawka referencyjna ma największy wpływ na raty kredytu. Gdy WIBOR spada, to raty naszych kredytów również spadną. Jeśli rośnie, to raty kredytów rosną. Wzrost oprocentowanie kredytu oznacza, że rośnie również jego koszt całkowity.

Przykład: zaciągnąłeś kredyt hipoteczny na 20 lat w kwocie 300 tys. zł. W umowie kredytowej widnieje informacja, że oprocentowanie równa się sumie WIBOR 3M, który wynosi 3% i marży banku udzielającego kredyt w wysokości 2%, czyli wynosi równo 5%. Jaką ratę zapłacisz? O ile wzrośnie rata, gdy oprocentowanie wzrośnie o 1% i 2%?

• Twoja rata obecnie to 1880,77 zł,
• Rata, gdy oprocentowanie wzrosło o 1% to 2026,85 zł (czyli więcej o 146,08 zł),
• Rata, gdy oprocentowanie wzrosło o 2% to 2179,45 zł (czyli więcej o298,68 zł).

Zmiany wysokości WIBOR – konsekwencje dla kredytobiorców

W okresie niskich stóp rośnie opłacalność kredytów i nasza zdolność kredytowa. Koszty kredytu są przystępne, a klienci chętnie sięgają po takie rozwiązanie. Sytuacja jednak może ulec diametralnej zmianie, gdy WIBOR wrośnie. Konsekwencje wzrostu stóp procentowych mogą być dość bolesne dla naszych budżetów domowych. Wystarczy wspomnieć serię podwyżek stóp procentowych, która zaczęła się pod koniec 2021 r.

Wysokość WIBOR ma największe znaczenie dla oprocentowania kredytów hipotecznych. Są to kredyty długoterminowe na wysokie kwoty. Każda zmiana WIBOR może znacząco zmienić sytuację kredytobiorcy zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść. Stosowanie oprocentowania zmiennego przy tak długich zobowiązaniach wiąże się niestety z ryzykiem stopy procentowej.

Jak stawka WIBOR wpływa na oprocentowanie depozytów?

Przy wysokiej stawce WIBOR można się spodziewać, że banki zwiększą oprocentowanie lokat i rachunków oszczędnościowych. Wynika to z tego, że przy wysokich stopach procentowych bankom bardziej opłaca się ściągać pieniądze z rynku niż pożyczać w NBP. Jest to dobra sytuacja dla tych osób, które chcą ulokować swoje nadwyżki finansowe w bezpiecznych instrumentach finansowych.

Gdy WIBOR spada, to oszczędzający i inwestorzy szukają instrumentów finansowych, które, choć wiążą się z ryzykiem, to mogą dać wyższą stopę zwrotu. Są to np. akcje lub jednostki funduszy inwestycyjnych.

Znaczenie WIBOR dla rentowności inwestycji

WIBOR wpływa też na rentowność instrumentów dłużnych z oprocentowaniem zmiennym. Od WIBOR-u zależy m.in. rentowność obligacji korporacyjnych. Wzrost wskaźnika referencyjnego powoduje wzrost rentowności obligacji o zmiennym kuponie. Większa rentowność oznacza spadek cen obligacji.

Niski WIBOR sprzyja z kolei inwestycjom w akcje i jednostki funduszy, ponieważ spada rentowność obligacji. Cześć inwestorów stawia w takiej sytuacji na nieruchomości.

WIBOR-u używa się również do wyceny instrumentów pochodnych, jak kontrakty terminowe, swapy czy opcje. Strategie inwestycyjne i wycena instrumentów pochodnych zależą m.in. od wysokości stawki referencyjnej.

WIBOR jest ważny dla mniejszych i dużych przedsiębiorstw, ponieważ wpływa na koszty finansowania (np. koszty kredytów inwestycyjnych dla firm), czy koszty emisji długu (jeśli firma chce pozyskać kapitał w ten sposób). Spadek WIBOR sprzyja inwestycjom i zatrudnieniu.

Jak zarządzać ryzykiem wzrostu WIBOR?

Znajomość stawek referencyjnych i ich wpływu na nasze finanse pozwala nam na podejmowanie świadomych decyzji kredytowych i inwestycyjnych. Sprawdź, jakie są metody zarządzania ryzykiem stopy procentowej.

Ryzyko stopy procentowej a kredyty hipoteczne

Niski WIBOR powoduje, że możemy zaciągnąć kredyt hipoteczny na korzystniejszych warunkach. Nasza zdolność kredytowa rośnie i możemy starać się o wyższą kwotę. Przy niskim oprocentowaniu kredytów hipotecznych raty kredytowe są niższe, tak samo koszt kredytu. Jednak warto zdawać sobie sprawę z ryzyka stopy procentowej. Co zrobić, gdy obawiasz się wzrostu stóp procentowych i WIBOR? Masz kilka opcji:

• Możesz dokonać zmiany oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe. Na Twój wniosek bank przygotuje propozycję wysokości oprocentowania stałego na okres co najmniej 5 lat. Po tym okresie można w większość przypadków przedłużyć ten okres na kolejne 5 lat lub spłacać raty zgodnie z wcześniej określonym w umowie oprocentowaniem zmiennym.
• Kolejny sposób to nadpłata lub wcześniejsza spłata kredytu hipotecznego, gdy oprocentowanie kredytów jest niskie.
• Przy niskim oprocentowaniu można też zdecydować się na raty malejące, żeby szybciej spłacać kapitał.
• Inna opcja to refinansowanie kredytu, czyli przeniesienie zobowiązań do innego banku. W ten sposób możesz znaleźć instytucję finansową, która zaproponuje Ci lepsze warunki.
• Warto też rozpocząć negocjacje z bankiem w celu obniżenia marży banku.

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej przy inwestycjach

Inwestorzy powinni śledzić zmiany WIBOR i stosować różne strategii zarządzania ryzykiem. Są to przede wszystkim:

Dywersyfikacja portfela

Dywersyfikacja pozwoli na ochronę inwestycji i zminimalizowanie wpływu zmienności WIBOR na cały portfel. Warto rozważyć inwestycje w różne instrumenty finansowe jak akcje, jednostki funduszy inwestycyjnych, obligacje, lokat.

Monitoring wskaźników:

Świadomy inwestor powinien monitorować gospodarkę i wskaźniki, które mogą mieć wpływ na WIBOR. Przede wszystkim są to inflacja, polityka monetarna, czy cykle koniunkturalne.

Zabezpieczenie przed ryzykiem stopy procentowej

To rozwiązanie polega na zastosowaniu instrumentów finansowych, jak np. opcje czy swap stopy procentowej, które zabezpieczą inwestycje przed ryzykiem zmian WIBOR.

Dywersyfikacja z wykorzystaniem instrumentów o stałym i zmiennym oprocentowaniu

Wykorzystując tego rodzaju instrumenty i produkty finansowe, inwestor zminimalizuje wpływ zmian WIBOR na wartość portfela.

Stopy procentowe a WIBOR – podsumowanie

Stopy procentowe i WIBOR mają duże znaczenie dla wszystkich uczestników rynku finansowego: banków, instytucji finansowych, ubezpieczycieli, inwestorów, klientów indywidualnych. Są to wskaźniki, które należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji finansowych. Klienci banków powinni np. rozważyć, czy będą w stanie spłacać kredyt hipoteczny, gdy wzrośnie WIBOR. Inwestorzy muszą przyjąć strategie, które pozwolą skutecznie zarządzać ryzkiem stopy procentowej.